Jaka jest różnica pomiędzy psychologiem a psychoterapeutą? Czym różnią się wizyty? Kto może zalecić leki na sen? Kim jest interwent kryzysowy? Kto pomoże mi poradzić sobie ze stresem w pracy? Jak długo trzeba chodzić na terapię żeby poczuć się lepiej? O ile na początku wydaje się, że odpowiedzi na większość tych pytań są oczywiste, to w chwili podjęcia decyzji do jakiego specjalisty się udać – nie są już takie pewne. Zatem przyjrzyjmy się temu kim są poszczególni specjaliści, jakie ścieżki naukowe i zawodowe przeszli po to żeby pomagać innym oraz jakie mają uprawnienia.
Psychiatra jest przede wszystkim lekarzem uprawnionym do wystawiania recept, zwolnień z pracy (L-4), zaświadczeń i skierowań do szpitala lub innych specjalistów medycyny (np. neurologa) a także na psychoterapię. Rozpoznaje (diagnozuje) i leczy zaburzenia psychiczne, a jeśli udamy się do niego odpowiednio wcześnie może zapobiec rozwojowi choroby. Ponadto może udzielać porad psychologicznych, prowadzić psychoedukację czy sporządzać diagnozy psychiatryczne. Psychiatra ukończył 6-letnie studia medyczne i odbył 5-letni staż specjalizacyjny, później powinien uczestniczyć w konferencjach dotyczących zdrowia psychicznego i innych krótkich szkoleniach, aby być na bieżąco w najnowszych metodach pracy z pacjentem. Jeśli pacjent ma przepisane leki to zobowiązany jest do wizyt kontrolnych w celu weryfikacji, oceny jego działania i wpływu na codzienne funkcjonowanie.
Psychoterapeuta to osoba, która ukończyła studia magisterskie o kierunku humanistycznym lub medycznym (uwaga – nie musi być psychologiem), a następnie kilkuletnią szkołę psychoterapii w określonym nurcie (najczęściej 4- letnią). Wymogiem uzyskania certyfikatu psychoterapeuty jest też odbycie terapii własnej, w trakcie której ma możliwość „poczuć i przetestować na sobie” stosowane w niej techniki i narzędzia.
Dobry psychoterapeuta przede wszystkim uczestniczy w superwizji (są to regularne spotkania psychoterapeuty z innym, często bardziej doświadczonym psychoterapeutą, legitymującym się certyfikatem superwizora. Ma na celu lepsze zrozumienie klienta oraz możliwość konsultowania napotkanych w pracy z nim trudności. Superwizja odbywa się w różny sposób- może być indywidualna lub grupowa, a klient zawsze pozostaje anonimowy).Warto wybierać do psychoterapii specjalistę, który spełnia wszystkie te kryteria.
Psychoterapeuta nie może przepisywać leków na receptę, wystawiać zwolnień, a jeśli dodatkowo nie ukończył studiów na kierunku psychologii nie ma uprawnień do sporządzania diagnozy i opinii psychologicznej. Może za to wydać diagnozę psychoterapeutyczną i zaświadczenie o udziale w psychoterapii.
Co do czasu trwania psychoterapii nie ma jednoznacznej opinii. W zależności od problemu i stopnia jego nasilenia, stosuje się różne rodzaje i metody psychoterapii. Proces ten może być krótkoterminowy (to znaczy, że jest ograniczony w czasie, trwa 6-12 miesięcy, a spotkania mogą odbywać się z różną częstotliwością w zależności od podejścia terapeutycznego, najczęściej raz w tygodniu), oraz długoterminowy (wówczas zwykle trwa kilka lat i jest ustalany bez ostatecznego terminu jej zakończenia, spotkania odbywają się z określoną częstotliwością- od jednej do trzech sesji w tygodniu).
Psycholog z kolei ukończył 5-letnie studia magisterskie. Ma po nich uprawnienia do przeprowadzania badań specjalistycznymi testami psychologicznymi (zwłaszcza tymi niedostępnymi w internecie), może świadczyć usługę poradnictwa psychologicznego, psychoedukację, wydawać zaświadczenia i opinie psychologiczne, ale nie może prowadzić psychoterapii, ani wypisywać recept. Psycholog często podejmuje dodatkowe studia lub studium podyplomowe, aby uzyskać tytuł specjalisty. Te szkolenia są z reguły krótkoterminowe i ukierunkowane na pracę w ściśle określonych obszarach. Praca psychologa świadczącego pomoc psychologiczną również powinna być poddawana regularnej superwizji, natomiast przejście własnej terapii nie jest wymogiem.
Psycholog świadczy wyłącznie pomoc krótkoterminową obejmującą od jednego, kilku do kilkunastu spotkań i koncentruje się przede wszystkim na bieżących trudnościach klienta. Pierwsze wizyty to zazwyczaj rozmowa służąca jak najlepszemu poznaniu trudności klienta i diagnozie problemu, a następnie zaproponowanie i wspólne ustalenie z klientem obszarów do pracy, albo też skierowaniu do innego specjalisty (np. w przypadku stwierdzenia depresji do psychiatry i psychoterapeuty). Często zdarza się, że klient potrzebuje jedynie wsparcia, urealnienia napotkanej trudności, znormalizowania objawów czy zwykłej psychoedukacji i wtedy kończy się na jednej wizycie lub są one nieregularne i uzależnione od potrzeb klienta.
Interwent kryzysowy to osoba zapewniająca pomoc psychologiczną osobom w trudnej, nagłej sytuacji życiowej, która wymaga natychmiastowego działania (m.in. próby samobójcze, różne nadużycia, napaści, śmierć bliskiej osoby w tragicznych okolicznościach, katastrofy, wypadki komunikacyjne). Charakteryzuje ją interdyscyplinarność w podejściu do problemu, tzn. że interwent w razie potrzeby kontaktuje się z policją, lekarzami, adwokatami, i innymi specjalistami różnych dziedzin w celu jak najszybszego i najskuteczniejszego działania. Interwent nie musi mieć ukończonych studiów psychologicznych ani psychoterapeutycznych. Formy kształcenia w kierunku interwencji kryzysowej są różne, tj. roczne studium i studia podyplomowe lub krótsze szkolenia, kursy i warsztaty. Należy jednak mieć świadomość tego, że w większości nie są to certyfikowani specjaliści. Sama interwencja kryzysowa z reguły opiera się na 6- etapowym modelu pomocy, obejmuje od 6 do 12 sesji i koncentruje się wyłącznie na bieżącej sytuacji kryzysowej.
Należy w tym miejscu wspomnieć o jeszcze jednym specjaliście, który świadczy pomoc psychologiczną osobom po zdarzeniach traumatycznych. Jest to psychotraumatolog, a więc osoba która, mówiąc najprościej, prowadzi terapię traumy. Koncentruje się na silnych emocjach klienta i pomaga stopniowo je zrozumieć, a także odzyskać kontakt z niechcianym – trudnym obszarem pamięci i włączyć go w codzienne życie, tak aby trauma z przeszłości nie rzutowała na codzienne funkcjonowanie i kontakty społeczne. Tutaj nie można jednoznacznie określić ile trwa terapia – zależy to od bardzo wielu czynników – czasu jaki upłynął od traumatycznego zdarzenia, gotowości do pracy, wystąpienia innych zaburzeń i innych.
Przybliżyłam tutaj jedynie część specjalistów świadczących różnie rozumianą pomoc psychologiczną. Obszarów pomocy jest znacznie więcej. W zależności od oczekiwań klient ma do dyspozycji jeszcze specjalistów w zakresie uzależnień od środków psychoaktywnych, uzależnień behawioralnych, psychoonkologii, psychodietetyki, pedagogiki, logopedii, neuropsychologii i wielu innych. Samemu często trudno jest podjąć decyzję o wizycie u specjalisty, jednak kierując się swoim zdrowiem i dobrostanem psychicznym warto jest szukać tej pomocy i z niej korzystać.
Beata Klimiuk, mgr psychologii
